طراحی، ساخت و اجرای بیمارستان‌ها/مراکز درمانی
امروزه طراحی، ساخت و اجرای بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین حوزه‌های صنعت ساخت‌و‌ساز شناخته می‌شود. وجود استانداردهای دقیق، نیازهای عملکردی ویژه، الزامات بهداشتی و ضرورت پایداری عملکردی و زیست‌محیطی، این حوزه را با سایر پروژه‌های عمرانی متمایز می‌کند. در ادامه تمامی مراحل و جزئیات مربوط به این فرایند به طور کامل بیان می‌شود:
۱. برنامه‌ریزی و انتخاب سایت بیمارستان
۱.۱ انتخاب مکان و ارزیابی سایت:
انتخاب سایت برای بیمارستان باید با درنظر گرفتن موارد زیر صورت پذیرد:
- دسترسی مناسب برای بیماران، آمبولانس‌ها و پرسنل
- تحلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی
- ارزیابی تأثیرات زیست‌محیطی و تعامل با محیط اطراف
- پیش‌بینی رشد جمعیت و نیازهای آینده
2.1 برآورد ظرفیت و پیش‌بینی توسعه آتی:
طراحی باید ظرفیت فعلی و آینده را پیش‌بینی کند و قابلیت گسترش بیمارستان در آینده را ممکن سازد.
۲. طراحی معماری و سازه‌ای بیمارستان‌ها
1.2 اصول معماری بیمارستان:
- تفکیک فضاهای عملکردی: هر بخش (مانند اورژانس، بخش بستری، اتاق‌های عمل و …) باید جداگانه و بر اساس نیازمندی‌های عملیاتی، بهداشتی و ایمنی طراحی گردد.
- سهولت حرکت بیماران و پرسنل: مسیرهای حرکتی باید کوتاه و روان باشد. مسیرهای کثیف و تمیز باید کاملاً از هم جدا باشند.
- انعطاف‌پذیری فضاها: فضاها باید قابلیت تغییرکاربری متناسب با نیازها را داشته باشند.
- نور طبیعی و تهویه: استفاده از نور طبیعی و تهویه مؤثر سبب ارتقای سلامت بیماران و پرسنل می‌شود.
- ملاحظات اقلیمی و انرژی: بهینه‌سازی در مصرف انرژی و انتخاب مصالح مناسب.
۲.۲ طراحی سازه‌ای:
- مقاومت لرزه‌ای: با توجه به حساسیت ساختمان‌های درمانی، باید در برابر زلزله مقاوم باشند.
- مهاربندی و طراحی ویژه عناصر سازه‌ای: برای جلوگیری از آسیب به تجهیزات حساس.
- امکان توسعه آینده سازه: طراحی سازه باید امکان افزودن طبقه یا بخش جدید را فراهم سازد.
۳. تأسیسات و تجهیزات بیمارستانی
1.3 تأسیسات مکانیکی و برقی:
- برق اضطراری: باید ژنراتورها و UPS مطمئن وجود داشته باشد تا حتی در قطعی برق نیز عملکرد بخش‌های حیاتی حفظ شود.
- سیستم تهویه مطبوع: برای تضمین راحتی و کنترل عفونت، سیستم HVAC باید به طور خاص طراحی شود.
- لوله‌کشی پزشکی: شامل اکسیژن، هوای فشرده و گازهای طبی.
- کنترل و کاهش آلودگی صوتی و لرزشی
2.3 تجهیزات و مبلمان درمانی:
- استاندارد بودن تجهیزات: تمامی تجهیزات باید مطابق استانداردهای جهانی نصب و نگهداری شوند.
- ایمنی تجهیزات: تجهیزات باید تعادل بین سادگی استفاده، بهداشت و ایمنی را برقرار سازند.
۴. الزامات بهداشتی و کنترل عفونت
- تفکیک مسیرهای تمیز و آلوده: برای جلوگیری از انتشار عفونت، مسیرهای تمیزی و آلودگی مجزا باشد.
- دسترسی آسان به تجهیزات ضدعفونی: در تمامی فضاها نکات کنترلی رعایت گردد.
- تعبیه فضاهای ایزولاسیون: برای بیماران خاص و عفونی، بخش‌های مجزا و ایمن طراحی شود.
۵. ملاحظات ایمنی و پدافند غیرعامل
- خروج اضطراری مناسب: آسانسورها و راه‌های خروج باید در دسترس باشد.
- مقاومت در برابر آتش‌سوزی: استفاده از مصالح دیرسوز، سیستم اطفاء حریق و اعلام حریق الزامی است.
- آمادگی در برابر بلایای طبیعی و شرایط بحران: امکانات ویژه برای مدیریت بحران و تخلیه سریع.
۶. مدیریت پسماند و محیط‌زیست
- تفکیک پسماند عادی و عفونی: سیستم مدیریت مجزا برای هر نوع پسماند.
- استفاده از مصالح سبز و کم‌کربن: به‌کارگیری مصالح دوستدار محیط‌زیست و سیستم‌های صرفه‌جویی انرژی.
- کنترل مصرف آب و انرژی: سیستم‌های بازیافت و بهینه‌سازی مصرف منابع.
۷. بهترین شیوه‌های اجرایی و فازبندی ساخت
- فازبندی ساخت و بهره‌برداری: پروژه‌های بیمارستانی باید بادقت و اولویت‌بندی مناسب فازبندی شوند تا امکانات حیاتی زودتر بهره‌برداری شوند.
- کنترل کیفیت و ایمنی: نظارت دقیق بر روند ساخت و اجرای تست‌های ایمنی دوره‌ای.
- ارتباط مستمر با ذی‌نفعان: تصمیم‌گیری و اجرای سازگار و پویا میان کارفرما، مشاور، پیمانکار و مقام‌های بهداشتی.
۸. ضرورت همکاری بین‌رشته‌ای
همکاری مؤثر بین معماران، مهندسین عمران، برق، مکانیک، متخصصان تجهیزات پزشکی و مدیران درمانی، راز موفقیت پروژه‌های بیمارستانی است. تنظیم جلسات مشترک و تبادل به‌موقع اطلاعات، چالش‌های بزرگ را به فرصت تبدیل می‌کند.
جمع‌بندی
طراحی، ساخت و اجرای بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مجموعه‌ای از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین فرآیندهای مهندسی عمران و معماری است که موفقیت در آن، نیازمند رویکرد سیستمی، رعایت دقیق استانداردها، پیش‌بینی رشد و ارتقای پیوسته دانش فنی و مدیریتی می‌باشد. رعایت این جزئیات، علاوه بر بهبود عملکرد بیمارستان، ایمنی، سلامت و آسایش بیماران و کارکنان را تضمین می‌نماید.
